درمان ریشه جزو عمل های اصلی دندانپزشکی میباشد که شامل خارج کردن قسمت نرم داخل دندان یا همان پالپ میباشد، پالپ شامل عصب ها بافت پیوندی و رگ های خونی میباشد که به دندان قابلیت رشد را میدهند.
در بسیاری از مواقع عصب کشی توسط دندانپزشک عمومی یا متخصص عصب کشی با استفاده از بیهوشی موضعی انجام میگردد، در ادامه این مطلب ما به ریسک ها و اطلاعات دقیق تر درباره این عمل مهم میپردازیم.
چه زمانی نیاز به درمان ریشه دارم؟
تاج دندان یا همان قسمتی که از دندان مشخص میباشد میتواند حتی پس از مرگ پالپ دندان باقی بماند، تخلیه پالپ صدمه دیده در بسیاری از موارد بهترین راه برای نگه داری ساختار کلی دندان میباشد.
علت های اصلی صدمه به پالپ شامل زیر میباشند:
پوسیدگی عمقی به دلیل عدم درمان پوسیدگی سطحی
انجام تعدادی عمل دندانپزشکی بر روی یک دندان مشخص
شکستگی یا ترک دندان
صدمه کلی به دندان(شما میتوانید به دندان خود و پالپ آن آسیب برسانید بدون اینکه ترکی یا شکستگی رخ بدهد)
علائم به عصب رسیدن دندان
درد مداوم دندان
احساس گرمای بی دلیل در لثه ها
درد دندان هنگام جویدن و استفاده از مواد غذایی و مایعات سرد و گرم
لپ پر شدن یا شکستگی دندان
تغیر رنگ یا تیره شدن دندان ( به علت عفونت درون پالپ دندان)
لثه های متورم یا دارای آبسه
خارج شدن ترشحات چرکی از دندان یا لثه
عصب کشی چگونه انجام میشود ؟
مرحله اول: بی حسی موضعی
در این مرحله دندانپزشک کمی ژل بی حسی به محل تزریق اضافه کرده و پس از تاثیر آن شروع به تزریق میکند، در این مرحله ممکن است درد تیزی یا احساس گرمای زیادی بر روی محل تزریق حس کنید ولی به زودی تمام میشود. هنگام درمان ریشه شما به هوش میباشید ولی بی حسی تزریق شده شما را از احساس هر دیدی مراقبت میکند
مرحله دوم: استخراج پالپ
پس از آنکه دندان شما بی حس شده متخصص عصب کشی یا دندانپزشک عمومی ورودی کوچک در دندان شما ایجاد کرده و سپس شروع به استخراج پالپ توسط لوازم مخصوصی به نام فایل (Tooth File) می کنند، دندانپزشکان دقت بسیاری را صرف استخراج کامل پالپ از کانال های دندان شما میکنند
مرحله سوم: پرکردگی موقت
پس از آنکه پالپ به صورت کامل خارج میشود دندانپزشک ورودی ایجاد شده را با پرکردگی موقتی پر میکند، این ماده باعث محافظت از دندان در برابر بزاق دهان میشود.
پس از درمان عصب کشی
پس از درمان ممکن است به دلیل از بین رفتن اثرات بی حسی دچار درد در لثه شوید و یا شاید لثه شما ملتهب شود در بیشتر مواقع دندانپزشکان با استفاده از دارو های مختلف و مسکن ها این مشکلات را رفع میکنند اگر درد شما بیش از چند روز بوده یا خیلی شدید میباشد به دندانپزشک خود در اسرع وقت ممکن مراجعه کنید. علاوه بر این با استفاده از لیزر میتوان تا حد زیادی درد بعد از درمان ریشه را کاهش داد.
یک روز پس از درمان شما میتوانید به کار های روزمره خود بپردازید، تا وقتی که دندان به صورت کامل پر نشده یا هنوز روکش دندان(Crown) گذاشته نشده از جوید با دندان عصب کشیده شده بپرهیزید.
چند روز پس از درمان ریشه باید به دندانپزشکی خود مراجعه کنید و آنجا با گرفتن تصویر از دندان اطمینان حاصل شود که عفونتی وجود ندارد و پرکردگی موقتی را با دائمی تعویض شود.
در صورت تقاضا میتوان به جای پرکردگی از روکش استفاده کرد، روکش ها همان شکل دندان شما را دارند که میتوانند از مواد مختلفی ساخته شوند، مزیت روکش نزدیک بودن آن به شکل دندان میباشد. ممکن است چندین روز طول بکشد تا شما به شکل دندان جدیدتان عادت کنید ولی جای نگرانی نیست.
متخصص درمان ریشه (اندودنتیست):
درمان ريشه توسط دندان پزشكان عمومی يا متخصص درمان ريشه ( اندودنتيست) قابل انجام است . مرزبندی بين انجام درمان توسط دندانپزشک عمومی و متخصص يك امر نسبی میباشد و بستگی به شرايط هر بيمار و هر دندان تفاوت خواهد داشت. اندودنتيكس يكی از رشته‌های تخصصی دندان پزشكی میباشد كه در آن فرد متخصص بعد از اتمام دوران عمومی و گذراندن دوران دستياری تخصصی، آموزش‌های مخصوص براي كنترل و درمان شرايط سخت، دندان‌های آسيب ديده، دندان های انتهایی، دندان هایی با کانال های زیاد و يا دندان‌هايی كه درمان‌های نامناسب قبلی داشته‌اند و نيز آموزش‌هايی جهت كنترل و درمان بيماران با شرايط خاص را می‌بيند و در اين موارد خاص كسب مهارت و تجربه می‌كند. استفاده راحت‌تر و روزمره از تجهيزات و ابزار تخصصی درمان‌ريشه برای متخصصين كنترل شرايط را راحت‌تر می‌كند.
هزینه درمان ریشه (عصب کشی)
هزینه درمان ریشه به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله شرایط دندان ها اعم از موقعیت دندان، تعداد کانال ها، و میزان پوسیدگی و عفونت دندان ها که اگر شرایط دندان ها موجب گردد که دندان پزشک بیمار را به متخصص درمان ریشه ارجاع دهد، طبعا هزینه درمان ریشه افزایش می‌یابد؛ چرا که متخصص دندان های انتهایی و با شرایط سخت تر و تعداد کانال های بیشتری را درمان میکند.
علاوه بر آن استفاده از لیزر نیز در امر تاثیر گذار است چراکه در پاکسازی کامل پالپ و ریشه بسیار موثر است. و به کاهش درد قبل و بعد از درمان ریشه کمک میکند.
درمان ریشه تخصصی
با پيشرفت پوسيدگی در دندان مبتلا و زمانی که پوسیدگی دندان ها شدید است و مینای دندان ها را رد کرده و به دنتین می‌رسد و باكتری‌ها و محصولات توليدی آن‌ها نسج داخل پالپ (بافت زنده دندان كه شامل عروق و اعصاب و سلول‌های زنده ديگری میباشند) را تحريک كرده و علائم اوليه شامل حس درد را ايجاد میکنند. با گذشت زمان و پيشرفت التهاب علائم بيمار نيز ممكن است شديدتر و مداوم‌تَر شود و درنهايت با عدم مداخله درمانی به سمت تشكيل آبسه‌های دندانی برود كه میتواند شرايط سخت و اورژانسی را براي بيمار ايجاد كند. لذا براي جلوگيری از مشكلات متعاقب درگيری پالپ دندان درمان ريشه اجتناب ناپذير خواهد بود.
مواردی که دندان پزشک بیمار را به متخصص اندودنتیست ارجاع میدهد:
وقتی ریشه دندان به صورت منحنی (کرو) باشد
وقتی که طول ریشه بلند است و دسترسی به انتهای ریشه دشوار است.
کانال های اضافی که در بعصی از دندان ها وجود دارد و پیدا کردن آن توسط متخصص اندودانتیکس انجام میشود.
بیمارانی که دهان کوچک دارند و یا دسترسی به دندان های انتهایی با مشکل مواجه میشود .
به طور کلی درمان دندان هایی که در انتهای دهان قرار گرفتند ( دندان های خلفی) به تجربه و مهارت بالاتر یک متخصص اندودانتیکس نیاز دارند.
عوارض عصب کشی دندان
درمان ریشه برای نجات دندان شما انجام میشود ولی در برخی از مواقع صدمه بیشتر از حد ممکن میباشد یا اینکه مینای دندان به قدری ضعیف است که تحمل جراحی را ندارد در این شرایط ممکن است دندان از دست برود و نیاز به کشیدن دندان (Tooth Extraction) باشد.گاهی هم ممکن است ماده ای هنگام پرکردن دندان باقی بماند یا آنتی بیوتیک ها برای کنترل عفونت عمل نکنند و باعث ایجاد آبسه بشوند. البته با مراجعه به متخصص درمان ریشه ماهر و با تشخیص درست امکان بروز این دست از اتفاق ها به شدت کاهش می یابد.
اما باید توجه داشته باشید احساس درد تا چند روز بعد از درمان ریشه، در ناحیه تحت درمان طبیعی میباشد و با مصرف مسکن و یا آنتی بیوتیک تحت نظر دندان پزشک میتوانید تا حد زیادی درد ایجاد شده آرام نمایید. چنانچه درد شما ادامه دار باشد و در ناحیه تحت درمان دچار عفونت شوید باید در اسرع وقت به متخصص مراجعه نمایید.
یکی دیگر از عوامل مهم بعد از درمان ریشه، درد دندان عصب کشی شده بعد از چند سال میباشد. که در این صورت یا نیاز به درمان ریشه مجدد( ری اندو) یا کشیدن دندان میباشد.
درمان ریشه مجدد (ری اندو)
درمان ریشه مجدد دلایل متفاوتی دارد اعم از :
عدم بهبودی کامل پس از درمان ریشه اولیه
پوسیدگی مجدد دندان عصب کشی شده
گسترش بیماری جدید
عدم بهبودی کامل پس از درمان ریشه اولیه
این موضوع از طریق عکس مشخص میشود، گاهی خطا های مختلفی هنگام عصب کشی اولیه رخ میدهد، اعم از
عدم تشخیص یکی از کانال‌های ریشه
شکل پیچیده کانال‌های ریشه مانند کانال‌های باریک یا انحنادار
عدم پاکسازی کامل پالپ ویا ریشه دندان
پوسیدگی مجدد دندان:
گاهی هم علی رغم عصب کشی درست و اصولی دندان مجددا عفونی میشود به همین دلیل دندان نیاز به عصب کشی مجدد یا جراحی پری اپیکال (عصب کشی از لثه) دارد. دلایل این عارضه عبارت است از:
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
بعد از درمان ریشه، انجام بیلداپ و یا دیگر انواع ترمیم‌ها و یا قرار دادن روکش بر روی دندان به تعویق افتاده باشد که این امر موجب عفونت دوباره کانال‌های ریشه دندان میشود.
مارجین‌ها یا حاشیه‌های ترمیم، بیلداپ یا روکش به طور مناسب سیل (مهر و موم) نشده باشد، که این امر موجب آلودگی مجدد کانال‌های ریشه میشود
گسترش بیماری جدید:
گاهی ممکن است سال ها بعد از عصب کشی دندان عصب کشی شده مجددا دچار عارضه شود، دلایل آن عبارتند از :
پوسیدگی جدید در ناحیه زیر روکش یا در بخش ترمیم قدیمی دندان
شکستگی یا ترک در قسمت تاج دندان و یا شکستگی و لق شدن بخش ترمیم آن
شکستگی ریشه دندان
برخی از درمان های تخصصی متخصص اندودنتیست یا متخصصین ریشه
1. جراحی اپیکو (نوک ریشه)
از جمله درمان‌هایی است که مختص اندودنتیست‌ها میباشد. جراحی اپیکو در مواردی انجام میشود که علی رغم اینکه دندان داری یک درمان ریشه موفق بوده، ولی بیمار همچنان درد دارد یا از خارج نشدن عفونت از ناحیه‌ی لثه‌ی درمان ریشه شده رنج می‌برد. این درمان با برداشتن بافت عفونی و کیست دور ریشه توسط متخصص اندو یا اندودنتیست انجام میشود.
2.درمان آسیب تروماتیک
این آسیب در اثر وارد شدن ضربه یا تصادف با جسم سخت در دندان‌های دائمی بزرگسال یا کودک میشود. عدم مراجعه به دندانپزشکی، بعد از به وجود آمدن این آسیب موجب از دست دادن یا تیرگی دندان میشود. به دلیل آنکه اندودنتیست‌ها موارد متعددی را در آسیب یا بیماری‌های ریشه دندان، درمان و بررسی کرده‌اند؛ آگاهی و تجربه بیشتری نسبت به مسئله ریشه دندان نسبت به سایر دندانپزشکان دارند. موارد پیچیده‌ای مانند پیدا کردن کانال‌های پیچیده و بسته دندان، شکل ناهنجار ریشه، درمان ریشه برای بیماران خاص، درمان اندو دندان عقل و... از موارد اختصاصی است که توانایی انجام درمان فقط از اندودنتیست‌ها بر می‌آید.
استفاده از تکنولوژی به روز و ابزارهای مدرن مانند میکروسکوپ دندانپزشکی، اپکس لوکیتور، دستگاه روتاری و... احتمال موفقیت بلند مدت درمان را چندین برابر کرده و منجر به حفظ دندان میشود.
